მეოცე საუკუნის დასაწყისში ფილოსოფია ტეილორისტი ის მრეწველობაში შეაღწია უფრო მაღალი მომგებიანობის გამო, ვიდრე ადრე მართავდნენ ქარხნებს.
მეტის ნახვა
პლანეტის მეცხრე ეკონომიკა, ბრაზილიას ჰყავს მოქალაქეების უმცირესობა…
თეთრი საქონელი: ნახეთ, რომელი პროდუქტების შემცირება სურს მთავრობას…
იგი პასუხისმგებელი იყო ინდუსტრიის საფუძვლების დაარსებაზე ათწლეულების განმავლობაში და ჯერ კიდევ შეიძლება შეამჩნიოთ ზოგიერთ კომპანიაში რომელიც ხაზს უსვამს თანამშრომლების სიფხიზლეს და მაქსიმალურ გამომუშავებას თითოეული თანამშრომლის ძალისხმევის ფასად. იგი დაფუძნებულია XIX საუკუნის ბოლოს მეცნიერულ პოზიტივიზმზე.
ო ფორდიზმი, არის იგივე გაიდლაინების ადაპტაცია სიცოცხლის ბოლო ტექნოლოგიებთან მეორე ინდუსტრიული რევოლუცია. ერთსა და მეორეს შორის გადასვლა თანდათანობითი და ბუნებრივი იყო.
მათ შორის ყველაზე აშკარა განსხვავება ისაა, რომ ფორდიზმში ის, რაც მუშის ძალისხმევას ამოძრავებს, არის არა საყვედური დაბალი მუშაობისთვის ან ბონუსი მაღალი ეფექტურობისთვის, არამედ მანქანის რიტმი. ასამბლეის ხაზები ფორდს საშუალებას აძლევდა ინდივიდუალური კომპეტენციებისგან გამოყოფილი კონტროლი.
ტეილორიზმი |
ფორდიზმი |
| მუშაობა ამოცანებისა და იერარქიული დონის მიხედვით | მასობრივი წარმოება |
| ხანგრძლივი ტრენინგი სამუშაოზე | ცოტა ან საერთოდ არ ვარჯიშობს |
| დროის კონტროლი | წარმოების მკაცრი სტანდარტიზაცია |
| მინიმალური პროდუქტიულობის დონის დადგენა | შეკრების ხაზი |
ო ტოიოტიზმი მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარი წარმოადგენდა წარმოების დასავლურ მოდელთან დიდ რღვევას. დასავლეთის მიერ მისი მიღება განპირობებული იყო მისი უმაღლესი მომგებიანობით, რადგან მისი ფილოსოფია ითვალისწინებს ხარჯების შემცირებას; ასევე ნეოლიბერალიზმის წინსვლას. ტოიოტიზმი განვითარდა ომის შემდგომ იაპონიაში, მცირე სამომხმარებლო ბაზრით და შეზღუდული რესურსებით.
საუკუნის დასაწყისში მე-20 საუკუნეში ბაზრის დომინანტური კონცეფცია იყო კლასიკური ლიბერალიზმი, რომელიც ითვალისწინებდა მარეგულირებელ და კეთილდღეობის სახელმწიფოს, ბაზრის ფუნქციონირებაზე კონტროლის ქვეშ. პროფკავშირები და სამთავრობო უწყებები იბრძოდნენ კონტროლის სამუშაო რეჟიმზე, ხელფასებზე, ლიცენზიებსა და შეღავათებზე და ა.შ. ტოიოტიზმი იყო ერთ-ერთი პასუხისმგებელი საზოგადოების ფინანსურ და ინდივიდუალურ ძალაზე ყურადღების გადატანაზე.
პრაქტიკაში, ფორდისტის ან ტეილორისტის მოდელის ქარხანა მასობრივად აწარმოებდა ბევრ იგივე საქონელს, რომელიც დატბორა დიდი მარაგები, რომლებიც მიიწვიეს მომხმარებლებზე, რაც ერთობლივად იყო გაგებული. ტოიოტიზმში, ინდივიდუალური მომხმარებელთა მოთხოვნით „გამოყვანილი“ პროდუქციის მცირე პარტიები პირდაპირ მიდის მასზე, რაც შეიძლება ნაკლებად გადის მარაგში.
მაშინ როცა ტეილორიზმში ინდივიდუალური ეფექტურობა კარნახობს როდის იქნება პროდუქტი მზად, ფორდიზმში ეს დამოკიდებულია მანქანების ტემპზე. სამაგიეროდ, ტოიოტიზმში სწორედ მყიდველების მოთხოვნაა განსაზღვრული, თუ რამდენი ძალისხმევა დაიხარჯება თითოეულ ეტაპზე, რათა პროდუქტი გამოვიდეს სასურველ დროს. სხვა სისტემებისგან განსხვავებით, ტოიოტიზმში მუშებს აქვთ წარმოების მაკროკოსმოსური გაგება და შეუძლიათ ერთზე მეტი თანამდებობის დაკავება.
ერთზე მეტი ამოცანის შესრულების ეს უნარი თავიდან აიცილეს კლასიკური ლიბერალური ლოგიკის პირობებში, რადგან იყო მუდმივი შიში. უფროსებს, რომ თანამშრომლებმა და პროფკავშირებმა გაიგეს, თუ როგორ უნდა განახორციელონ საწარმოო პროცესი მარტოდ და ხელში ჩაიგდონ წარმოების საშუალებები. ნეოლიბერალურ ლოგიკაში ეს შიში ნაკლებია, რადგან კოლექტივიზაცია ნაკლებია და ინდივიდუალობა დაჯილდოვებულია: ის მეტია. სავარაუდოა, რომ მუშაკს სურს სოციალურად ამაღლება კომპანიაში წინსვლის გზით (უფრო მაღალი თანამდებობის ამაღლებით), ვიდრე კონფლიქტი.
ამიტომაც ტოიოტიზმში ძალიან სუსტდება თანამდებობის პირების რეპრესიები. თანამშრომლების კონტროლი ხდება სტრუქტურული გზით და არა ავტორიტარული მეთვალყურეობით. ეს საშუალებას აძლევს ტოიოტიზმს მეტი მობილურობა არახელსაყრელ პირობებში, რადგან თანამშრომლები იკავებენ სხვადასხვა როლებს სიტუაციიდან გამომდინარე. თუმცა, ნეოლიბერალური ფილოსოფია 1970-იანი წლებიდან მოყოლებული კეთილდღეობის სახელმწიფოს და საჯარო გარანტიების შემცირებასაც გულისხმობდა.