Iedereen gaapt. Zelfs onze huisdieren. Wetenschappers die deze reflex bestuderen, hebben verschillende redenen voor het fenomeen voorgesteld. Bij mensen lijkt gapen veroorzaakt te worden door zowel fysiologische als psychologische factoren.
Fysiek betekent geeuwen het openen van de mond, het inademen van lucht, het openen van de kaak, het strekken van de trommelvliezen en het uitademen. Het kan worden veroorzaakt door vermoeidheid, verveling, stress of iemand zien geeuwen.
Bekijk meer
Docent biologie ontslagen na les op XX- en XY-chromosomen;...
Cannabidiol gevonden in gewone plant in Brazilië brengt nieuw perspectief...
Als reflex houdt geeuwen een interactie in van neurotransmitters die geassocieerd worden met vermoeidheid, eetlust, spanning en emoties. Deze chemicaliën omvatten stikstofmonoxide, serotonine, dopamine en glutaminezuur.
Wetenschappers weten dat bepaalde medische aandoeningen (bijv. multiple sclerose, beroerte hersenverlamming en diabetes) veranderen de geeuwfrequentie en cortisolspiegels in speeksel na geeuwen.
Omdat gapen een kwestie is van neurochemie, zijn er verschillende mogelijke redenen waarom dit kan gebeuren. Bij dieren zijn sommige van deze redenen gemakkelijk te begrijpen. Slangen geeuwen bijvoorbeeld om hun kaken na het eten weer op één lijn te brengen en om te helpen bij het ademen.
Vissen gapen als hun water niet genoeg zuurstof heeft. Bepalen waarom mensen geeuwen is moeilijker vast te stellen. Naarmate de cortisolspiegel stijgt na het geeuwen, kan dit de alertheid verhogen en de noodzaak tot actie signaleren.
Psychologen Andrew Gallup en Gordon Gallup geloven dat geeuwen helpt de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren. Het uitgangspunt is dat het strekken van de kaak de bloedtoevoer naar het gezicht, het hoofd en de huid verhoogt nek, terwijl de diepe ademhaling van een geeuw bloed en ruggenmergvocht dwingt om naar toe te stromen laag. Deze fysieke basis voor gapen kan verklaren waarom mensen gapen als ze angstig of gestrest zijn. Parachutisten geeuwen voordat ze het vliegtuig verlaten.
Gallup-onderzoek toonde ook aan dat geeuwen helpt om de hersenen af te koelen, terwijl koelere, ingeademde lucht het bloed afkoelt dat gedwongen wordt te stromen tijdens het geeuwen. Gallup's studies omvatten experimenten met parkieten, ratten en mensen.
Het team ontdekte dat mensen meer geeuwen als de temperatuur lager is. Rattenhersenen koelden iets af als de dieren geeuwden.
Tot op heden zijn er meer dan 20 psychologische redenen voor geeuwen voorgesteld. Er is echter weinig overeenstemming in de wetenschappelijke gemeenschap over welke hypothesen juist zijn.
Geeuwen kan een sociale functie hebben, vooral als kudde-instinct. Bij mensen en andere gewervelde dieren is geeuwen besmettelijk. Geeuwen in gevangenschap kan vermoeidheid doorgeven aan leden van een groep, waardoor mensen en andere dieren hun waak- en slaappatronen kunnen synchroniseren.
Als alternatief kan het een overlevingsinstinct zijn. De theorie, volgens Gordon Gallup, is dat besmettelijk gapen leden van een groep kan helpen alerter te worden, zodat ze aanvallers of roofdieren kunnen detecteren en verdedigen.
In zijn boek The Expression of the Emotions in Man and Animals observeerde Charles Darwin dat bavianen geeuwden om vijanden te bedreigen. Soortgelijk gedrag is gemeld bij vissen en cavia's. Aan de andere kant van het spectrum geeuwen adéliepinguïns als onderdeel van hun verkeringsritueel.
Een studie van Alessia Leone en haar team suggereert dat er verschillende soorten geeuwen zijn om verschillende informatie over te brengen (bijvoorbeeld empathie of angst) in een sociale context. Leone's onderzoek betrof een type aap genaamd een Gelada, maar het is mogelijk dat menselijke geeuwen ook variëren afhankelijk van hun functie.
Het is duidelijk dat gapen wordt veroorzaakt door fysiologische factoren. Fluctuaties in neurotransmitterniveaus veroorzaken een geeuw. De biologische voordelen van geeuwen zijn duidelijk bij sommige andere soorten, maar niet zo duidelijk bij mensen.
Geeuwen verhoogt op zijn minst snel de alertheid. Bij dieren is het sociale aspect van gapen goed gedocumenteerd. Hoewel gapen besmettelijk is bij mensen, moeten onderzoekers nog bepalen of de psychologie van gapen een overblijfsel is van de menselijke evolutie of dat het nog steeds een psychologische functie dient.
