W czerwcu 2018 roku Brazylia rozpoczęła kampanię na rzecz wyboru autora na fotel numer siedem w Brazylijskiej Akademii Literatury (ABL). Ale to nie był byle jaki autor. To było o Maria da Conceicao Evaristo de Brito, nasza Conceição Evaristo, najczystsza reprezentacja czarnego kobiecego głosu w literaturze brazylijskiej.
Kampania mogła nawet nie zakończyć się oczekiwanym rezultatem (Conceição przegrała wybory z filmowcem Cacá Diegues). Jednak 71-letnia pisarka z Minas Gerais dalej walczy o uznanie czarnych kobiet za wytwórczynie wiedzy. Przecież nikt lepiej od niej nie broni literatury jako aktu politycznego!
Zobacz więcej
Poznaj biografię Magdy Soares i jej główne dzieła
Kim była Emmi Pikler? Poznaj jego historię i metodologię
Conceição Evaristo urodziła się w Belo Horizonte (MG) 29 listopada 1946 r. w biednej rodzinie mieszkającej w południowej części stolicy Minas Gerais. Studia w trybie normalnym udało jej się ukończyć w wieku 25 lat, godząc życie akademickie z pracą pokojówki.
Po ukończeniu studiów przeniosła się do Rio de Janeiro, gdzie zdała publiczny konkurs na nauczanie. Uzupełniając swoje wykształcenie, studiował literaturę na Uniwersytecie Federalnym w Rio de Janeiro (UFRJ). W latach 80. Conceição po raz pierwszy zetknęła się z grupą Quilombohoje, kolektywem kulturalnym odpowiedzialnym za wydawanie serii Cadernos Negros.
I właśnie w tych zeszytach dziewczyna z Minas Gerais zadebiutowała w Literaturze w 1990 roku. Obecnie posiada tytuł magistra literatury brazylijskiej PUC-Rio oraz tytuł doktora literatury porównawczej Uniwersytetu Federalnego Fluminense. Autorka prac tłumaczonych na inne języki i publikowanych za granicą, pisarka wykłada jako profesor wizytujący na Federalnym Uniwersytecie Minas Gerais (UFMG).
Aktywna bojowniczka ruchu czarnych, Conceição rejestruje swój udział w wydarzeniach związanych z bojówką społeczno-polityczną. W 2017 roku był tematem Ocupação w Itaú Cultural de São Paulo, poświęconym aspektom jego życia i literatury. Wszechstronna pisarka publikuje poezję, eseje i beletrystykę, a jej teksty czyta coraz więcej czytelników.
Jednym z jej głównych tytułów była powieść Ponciá Vicencio, napisana w 2003 roku. Praca dotyczy tematów często omawianych przez Conceição, takich jak dyskryminacja rasowa, płciowa i klasowa. Książka została przetłumaczona na język angielski i wydana w Stanach Zjednoczonych w 2007 roku. Nie mówiąc już o jego udziale w publikacjach niemieckich, amerykańskich i angielskich.
Jej główna walka polega na uznaniu czarnych kobiet za legalnych wytwórców wiedzy. Z tego powodu „trafia w sedno” mała liczba czarnoskórych przedstawicieli na listach nagród iw katalogach największych wydawców. Jednak nadal wierzy, że pisanie i opowiadanie historii to najlepszy sposób na stawienie czoła uprzedzeniom.
Jak wspomnieliśmy w poprzednim rozdziale, jednym z głównych dzieł Conceição Evaristo jest wydany w 2003 roku Ponciá Vivencio. Historia ma nieliniową narrację naznaczoną cięciami czasowymi, mieszając w ten sposób przeszłość i teraźniejszość. Geniusz książki sprawił, że znalazła się ona na listach egzaminów wstępnych na uniwersytety w całym kraju.
W 2006 roku autorka publikuje Zaułki pamięci, w których po raz kolejny zajmuje się usuwaniem społeczności faweli z tym samym dramatem, co poprzedni tytuł. W nim, podobnie jak w wielu jego pracach, postać kobieca jawi się jako bohaterka oporu wobec biedy i dyskryminacji.
W 2011 roku ukazuje się tom opowiadań Insubmissas Lágrimas de Mulheres, w którym ponownie wspomina się o relacjach między płciami w społecznym kontekście naznaczonym seksizmem i machismo. W 2014 roku autorka wydaje Olhos d´Água, książkę, która znalazła się w finale Nagrody Jabuti w kategorii „Opowiadania i Kroniki”.
W czerwcu 2018 roku Conceição Evaristo oficjalnie zgłosił swoją kandydaturę do ABL, dostarczając list polecający do kandydowania na krzesło numer siedem, należące już do Castro Alvesa. Portal da Literatura Afro-Brasileira cytuje fragment listu, w którym autorka wyraża „pragnienie i usposobienie do dialogu i mam nadzieję na taką możliwość”.
Szeroko zakrojona kampania zmobilizowała sieci społecznościowe i kręgi akademickie na rzecz wyboru Conceição. Wybory odbyły się 30 sierpnia, a autor otrzymał jeden głos, aby zająć upragnione miejsce. Wybrańcem został jednak filmowiec Cacá Diegues, jeden z założycieli tzw. Cinema Novo.
Mimo że nie została wybrana przez ABL, Conceição Evaristo nadal była słusznie uhonorowana za swój dorobek. Najnowsze wyróżnienia przyznano w Livre! Międzynarodowy Festiwal Literatury i Praw Człowieka oraz Międzynarodowy Festiwal Literacki Paraty (Flip).
Romans
Wiersz
Opowieści
Udziały w antologiach
Prace opublikowane za granicą
Źródło: Wikipedia
nagrody
ja kobieta
kropla mleka
wślizguje się między moje piersi.
plama krwi
łaskocze mnie między nogami.
pół słowa ugryzione
ucieka z moich ust.
Niejasne życzenia wskazują na nadzieje.
I-kobieta w czerwonych rzekach
Inauguruję życie.
niskim głosem
brutalnie bębenki w uszach świata.
przewiduję.
przewiduję.
Przed życiem
Przed - teraz - co ma nadejść.
I kobieca matryca.
ja siła napędowa.
ja kobieta
schronienie nasienne
wieczny ruch
na świecie.
– Conceição Evaristo, w księdze „Poemas da remembrance i inne ruchy”. Belo Horizonte: Nandyala, 2008.
dzieci na ulicy
Banzo odradza się we mnie.
Z czerni moich oceanów
ból zanurza ponownie
obdzierając moją skórę
co wschodzi w słońcach
i uderzające księżyce a
czas, kiedy tu jesteś.
Banzo odradza się we mnie
i wieśniaczka
pyta i krzyczy w czarnym płomieniu
co płonie między nogami
chęć wznowienia
zbierać dla
twoje łono-ziemia
nasiona
że wiatr rozproszył
przy ulicach…
– Conceição Evaristo, w księdze „Poemas da remembrance i inne ruchy”. Belo Horizonte: Nandyala, 2008.
pół łzy
NIE,
woda nie płynie
między palcami,
Mam zaciśnięte dłonie
i w zagłębieniu moich dłoni
wystarczy mi pół kropli.
Od łez w moich suchych oczach,
tylko pół tonu czkawki
powiedzieć cały krzyk.
Wciąż umiem widzieć jednym okiem,
podczas gdy drugi,
otacza plamka
i pozostała wizja
Przeciekam niewidzialne
i widzę niezapomniane cienie
tych, którzy odeszli.
Z odciętego języka,
Mówię wszystko
Niszczę ciszę
i w szeleście średniego dźwięku
Uwalniam krzyk krzyku krzyku
i znajduję poprzednią mowę,
ten, który milczy,
zachowany głos i zmysły
w labiryntach pamięci.
– Conceição Evaristo, w księdze „Poemas da remembrance i inne ruchy”. Belo Horizonte: Nandyala, 2008.
Dziewczyna
Dziewczyno, chciałem cię skomponować
wierszem,
śpiewać zdumiewające
Arkana
które bawią się z tobą,
Ale twoje kontury
Uciec.
Dziewczyno, mój wiersz pierwszy,
Zaopiekuj się mną.
– Conceição Evaristo, w księdze „Poemas da remembrance i inne ruchy”. Belo Horizonte: Nandyala, 2008.
